WASHINGTON, 11 Nisan 2024 ¨C D¨¹nya Bankas?¡¯n?n bug¨¹n yay?nlanan Avrupa ve Orta Asya Ekonomik G¨¹ncelleme Raporuna g?re, zay?flayan k¨¹resel ekonominin, s?k? para politikas?n?n, ?in¡¯deki yava?laman?n ve d¨¹?en emtia fiyatlar?n?n b?lgenin b¨¹y¨¹me g?r¨¹n¨¹m¨¹n¨¹ bask?lamas? ile birlikte, Avrupa ve Orta Asya b?lgesinin y¨¹kselen ve geli?mekte olan ekonomilerinde ekonomik faaliyetin bu y?l yava?lamas? beklenmektedir.
Hem Rusya hem de sava??n vurdu?u Ukrayna ekonomilerinin yeniden b¨¹y¨¹meye ge?mesi ve Orta Asya¡¯da daha sa?lam bir b¨¹y¨¹menin kaydedilmesi ile birlikte 2023 y?l?nda y¨¹zde 3,3 b¨¹y¨¹yerek ?nemli ?l?¨¹de g¨¹?lenen ekonominin, bu y?l h?z kaybederek y¨¹zde 2,8¡¯e d¨¹?mesi beklenmektedir. B?lgesel has?la art???n?n 2025 y?l?nda da b¨¹y¨¹k ?l?¨¹de ayn? kalmas? beklenmektedir.
G?r¨¹n¨¹mde ?e?itli kar??dan esen r¨¹zgarlar ?ne ??kmaktad?r. ?zellikle avro b?lgesinde bulunanlar olmak ¨¹zere, kilit ticaret ortaklar?nda beklenenden yava? ger?ekle?en toparlanma, s?n?rlay?c? para politikalar? ve jeopolitik gelimlerin k?t¨¹le?mesi b?lge genelinde b¨¹y¨¹meyi daha fazla yava?latabilir.
D¨¹nya Bankas?¡¯n?n Avrupa ve Orta Asya b?lgesinden sorumlu Ba?kan Yard?mc?s? Antonella Bassani, raporun yay?nlanmas? vesilesiyle yapt??? a??klamada ?unlar? vurgulad?: ¡°Avrupa ve Orta Asya ¨¹lkeleri, zorlu bir k¨¹resel b¨¹y¨¹me ortam?n?n daha da a??rla?t?rd??? ?oklu krizlerle y¨¹zle?meye devam etmektedir. ??letmelerin dinamizmini te?vik ederek ve iklim de?i?ikli?inden kaynakl? risklere kar?? dayan?kl?l??? iyile?tirerek ¨¹retkenlik art???n?n yeniden canland?r?lmas? b?lgede ya?ayan insanlar?n korunmas?na ve ekonomik b¨¹y¨¹menin h?zland?r?lmas?na yard?mc? olabilir.¡±
Cans?z b¨¹y¨¹me, Rusya¡¯n?n halen devam eden Ukrayna¡¯y? i?gali, pandemi ve 2022 ya?am maliyeti krizi dahil olmak ¨¹zere b?lgenin son d?nemde ya?anan ?oklardan toparlanma s¨¹recini daha da geciktirecektir.
Avrupa ve Orta Asya b?lgesinin y¨¹kselen piyasalar?nda ve geli?mekte olan ekonomilerinde (EMDE), b¨¹y¨¹k ?l?¨¹de k¨¹resel enerji ve g?da fiyatlar?nda ya?anan sert d¨¹?¨¹?ler sebebiyle enflasyon beklenenden daha h?zl? d¨¹?m¨¹?t¨¹r. B?lgede 2023 ba??nda y¨¹zde 15 olan medyan t¨¹ketici fiyatlar? endeksi ?ubat 2024 itibariyle y¨¹zde 4,2¡¯ye d¨¹?m¨¹?t¨¹r. Bununla birlikte, 2022 y?l?ndaki ya?am maliyeti krizi, ge?ti?imiz y?l gelirlerde kaydedilen art??lara ra?men hanehalklar?n? etkilemeye devam etmektedir.
Ukrayna¡¯da, hasattaki azalman?n ve devam etmekte olan i?g¨¹c¨¹ eksikli?inin bir yans?mas? olarak, toparlanma h?z?n?n d¨¹?mesi ve 2023 y?l?nda y¨¹zde 4,8 olan b¨¹y¨¹me h?z?n?n bu y?l y¨¹zde 3,2¡¯ye inmesi beklenmektedir. ?lkenin ekonomik g?r¨¹n¨¹m¨¹ don?r deste?ine ve Rusya i?galinin ne kadar s¨¹rece?ine ba?l? olmaya devam etmektedir. D¨¹nya Bankas?¡¯n?n ve ortak kurulu?lar?n son tahminlerine g?re, Ukrayna¡¯da yeniden in?a ve toparlanman?n maliyeti 486 milyar ABD$¡¯na y¨¹kselmi?tir; bu rakam Ukrayna¡¯n?n 2021 y?l?ndaki sava? ?ncesi ekonomisinin iki kat?ndan daha b¨¹y¨¹kt¨¹r.
T¨¹rkiye¡¯de, makroekonomik konsolidasyon ?abalar?n?n i? talebi bast?rmas? beklendi?inden dolay?, b¨¹y¨¹me h?z?n?n bu y?l zay?flayarak y¨¹zde 3¡¯e inmesi beklenmektedir; bu oran pandeminin etkiledi?i y?llar hari? olmak ¨¹zere 2009 y?l?nda bu yanaki en d¨¹?¨¹k orand?r. D¨¹?¨¹k seviyelerdeki k¨¹resel petrol fiyatlar? Orta Asya genelinde beklentileri zay?flatacakt?r ve 2023 y?l?nda tahmini olarak y¨¹zde 5,5 olarak ger?ekle?en b¨¹y¨¹me h?z? bu y?l y¨¹zde 4,1¡¯e d¨¹?ecektir.
Raporda, ?zel sekt?r¨¹n g¨¹c¨¹n¨¹n a???a ??kart?lmas? hakk?nda ?zel bir b?l¨¹m yer almaktad?r. B?lgedeki ekonomik kalk?nman?n, planl? ekonomiden piyasa ekonomisine ge?i?in, geni? ve derin yap?sal reformlar?n ve b¨¹y¨¹menin ana itici g¨¹c¨¹ olarak ?zel giri?imlerin ?ne ??kt??? bir hikaye oldu?u belirtilmektedir.
Otuz y?ldan k?sa bir s¨¹re i?erisinde 12 ECA ¨¹lkesi Avrupa Birli?i¡¯ne (AB) kat?lm??t?r. Bu ¨¹lkelerin sa?lam kurumlar? ve ¨¹retim yap?lar? ile birlikte AB¡¯ye entegre piyasa ekonomilerine d?n¨¹?mesi, bu derin reformlar?n ba?ar?s?n?n, y¨¹ksek gelir stat¨¹s¨¹ne y¨¹kselenler de dahil olmak ¨¹zere baz? ¨¹lkeleri ne kadar ileriye ta??d???n? g?stermektedir.
D¨¹nya Bankas?¡¯n?n Avrupa ve Orta Asya b?lgesi Ba? Ekonomisti Ivailo Izvorski konu ile ilgili olarak yapt??? a??klamada ?unlar? belirtti: ¡°B?lgenin baz? ¨¹lkelerinde ?zel sekt?r b¨¹y¨¹me ve yenilik?ilik yapma olanaklar?n? k?s?tlayan baz? engeller ile kar?? kar??yalar. ??letmelerin dinamizminin artt?r?labilmesi i?in, rekabet ortam?n?n iyile?tirilmesi, devletin ekonomiye kat?l?m?n?n azalt?lmas?, e?itimin kalitesinin y¨¹kseltilmesi ve ?irketler i?in finansman mevcudiyetinin artt?r?lmas? gibi ?e?itli zorluklar?n ela al?nmas? gerekecektir.¡±
Rekabeti ve serbest piyasalar? g¨¹?lendirme ?abalar?; giri? engellerinin azalt?lmas? ve ¨¹retken olmayan ?irketler i?in ??k???n kolayla?t?r?lmas? ¨¹zerinde odaklanmal?d?r. Kamu iktisadi te?ebb¨¹slerinin mevcudiyetinin ?nemli d¨¹zeylerde olmas? da ?zel i?letmeler i?in adil bir oyun alan? olu?turulmas?nda ?nemli bir k?s?t te?kil etmektedir.
?zel ?irketlerin kar?? kar??ya oldu?u bir ba?ka husus da, b¨¹y¨¹menin ?n¨¹nde ?nemli k?s?tlar olu?turan yetersiz e?itimli i?g¨¹c¨¹ ve b¨¹y¨¹k beceri bo?luklar?d?r. Gen? ve vas?fl? i?g¨¹c¨¹n¨¹n d??ar?ya g?? oranlar?n?n y¨¹ksek olmas? da k?sa vadede bu sorunun ??z¨¹lmesini engellemektedir. Daha iyi e?itimli bir i?g¨¹c¨¹, daha y¨¹ksek ¨¹retkenlik ile ili?kilidir ve daha fazla yenilik?ili?in yolunu a?abilmektedir.
Bankalar?n ?zel sekt?re kredi kulland?r?mlar? nispeten d¨¹?¨¹kt¨¹r ve ge?ti?imiz on y?ll?k d?nemde artmam??t?r. Sa?lanan krediler de daha ?ok k?sa vadelidir. ?retkenli?i ve yenilik?ili?i artt?rabilmek i?in ?irketlerin uzun vadeli finansmana eri?ebilmeleri gerekecektir.
